W dniu świeta Narodowego Węgier 15 marca wybitny historyk idei, przyjaciel naszego Instytutu dostał Nagrodę Széchényiego - jest to najważnieijsze uznanie osiągnięć naukowych nad Dunajem. Chociaż wręczenie nagrody przesunięto z powodu koronawirusa, profesor już teraz odpowideział na nasze pytania.
Serdeczne gratulacje z okazji nagrody Széchenyiego. Na Węgrzech to wyróżnienie stanowi ukoronowanie kariery. Co znaczy dla Pana nagroda Széchenyiego?
Nagroda Széchenyiego to dla mnie prawdziwy zaszczyt — po około pół wieku pracy jako naukowiec, publicysta, nauczyciel (nauczyciel wizytujący, z czego siedem lat w Warszawie). Zaszczytne wyróżnienie.
Postać Kossutha, tradycja związana z jego osobą, znana jest w Polsce, choć w wąskim kręgu. Nazwisko i postać Széchenyiego natomiast prawie wcale. Jakie miejsce zajmuje on w węgierskiej pamięci historycznej i dlaczego może być i dzisiaj ważnym przykładem? Jakie są związki i różnice między dwoma symbolicznymi bohaterami?
Kossuth i Széchenyi są podwójną gwiazdą węgierskiej pamięci historycznej. W swoim czasie różnili się opiniami co do niejednej rzeczy, inne były ich decyzje polityczne. Ale bez nich dwóch nie ma węgierskiej tożsamości. Możemy zresztą powiedzieć, że ich działania w pewien sposób się uzupełniały.
Nagrody Kossutha i Széchenyiego są wręczane 15 marca podczas Narodowego Święta Rewolucji Węgierskiej. Jakie to święto, Wiosna Ludów, ma znaczenie dla Europy Środkowej? Jakie wnioski płyną z tego dla teraźniejszości?
W 1848-mym peszteński 15 marca był dniem wolności. Nawet kiedy jego obchody zostały zakazane. I to wolności nie tylko Węgier, ale i wolności Europy Środkowej. W owym czasie pod Muzeum przybyli ludzie nie tylko z węgierskimi flagami, studenci Thökölyanum przynieśli flagi serbskie, i prawdopodobnie był tam Ján Botto, młody słowacki poeta studiujący w Peszcie, który przygotował słowacką parafrazę Pieśni narodowej (pod tytułem Hymn, którego pierwsza strofa brzmiała: „Na nogi, Słowaku, posłuchaj ojczyzny!”). 1848 rok oznaczał dla wielu narodów Europy Środkowej zaistnienie na scenie politycznej i sformułowanie nowoczesnych celów narodowych. Wtedy to narodziły się — na wzór francuski — tricolory. Węgry — z ustawami kwietniowymi i walką o niepodległość — przez prawie półtora roku były, jak zawsze podkreślał profesor Felczak, wysuniętą najbardziej na wschód liberalną demokracją Europy.