Operetki Imre Kálmána, najwybitniejszego obok Ferenca Lehára przedstawiciela srebrnej operetki wiedeńskiej są wykonywane regularnie na całym świecie od niemal stulecia. Jego dwa najwspanialsze dzieła, pełne charakterystycznie węgierskiej muzyki - Księżniczka czardasza oraz Hrabina Marica - odniosły gigantyczny sukces. Życiorys Kálmána był tematem wielu filmów (m.in. Król Czardasza z 1958 roku niemieckiego reżysera Haralda Philippa), kompozytor został upamiętniony muzeum oraz dziesiątkami pomników, a utwory jego autorstwa doczekały się wielu adaptacji filmowych.
Imre Kálmán urodził się 24 października 1882 roku w Siófok jako Imre Koppstein. Jego ojciec, Károly Koppstein był handlarzem, a matka Paula Singer śpiewaczką. Imre urodził się jako trzecie dziecko w rodzinie i miał pięcioro rodzeństwa. Jak zwykle ma to miejsce w przypadku genialnych kompozytorów, już w bardzo młodym wieku zaczął wykazywać talent muzyczny. Od dzieciństwa wyjątkowo interesował się sztukami teatralnymi, dlatego też bywał częstym gościem letniego teatru w Siófok. Bardzo chciał zostać zawodowym pianistą koncertowym, dlatego kupił w wieku szesnastu lat fortepian za zaoszczędzone pieniądze (dzisiaj możemy podziwiać ten instrument w muzeum poświęconym kompozytorowi, znajdującym się w jego rodzinnym mieście). Niestety musiał zrezygnować z tych planów z powodu wystąpienia u niego przewlekłego zapalenia nerwu, praktycznie uniemożliwiającego sprawną grę na fortepianie. Schorzenie te miało decydujący wpływ na jego całe życie - Imre skupił się na komponowaniu zamiast na grze.
Fotografia rodzinna Koppsteinów. Od lewej do prawej: starsze rodzeństwo Imre - brat Béla 1875-1915) oraz siostra Vilma (1874-1953), jego matka Paula Singer (1853-1933), ojciec Károly Koppstein (1850-1921), a w jego objęciach - mały Imre. Zdjęcie zostało wykonane przed narodzinami młodszych sióstr kompozytora - Rózsy (1888-1972), Emilii (1891-1944) oraz Ilony (1892-1944).
Fortepian Imre Kálmána w muzeum w Siófok.
Uczęszczał do słynnego Fasori Gimnázium w Budapeszcie. Podczas nauki w tymże gimnazjum zmienił swoje nazwisko na Kálmán. Następnie dołączył w 1900 roku do klasy profesora kompozycji Jánosa Koesslera (autora ponad 130 utworów w tym dwóch symfonii i opery) w Królewskiej Narodowej Węgierskiej Akademii Muzycznej. Nie był on jedynym sławnym studentem tego wybitnego pedagoga, innymi uczniami Koesslera byli m.in. Bela Bartók oraz Zoltan Kodály, a także przyszli kompozytorzy operetkowi Albert Szirmai oraz Viktor Jacobi. Przez pewien czas Imre studiował również prawo. Po ukończeniu studiów publikował jako krytyk muzyczny dla dziennika Pesti napló, jednocześnie debiutując jako kompozytor utworów instrumentalnych oraz wokalnych. Napisał w tym okresie między innymi: poematy symfoniczne Endre és Johanna w 1905 roku oraz Saturnalia w 1904, Scherzando na orkiestrę smyczkową, cykl pieśni, sonatę na fortepian oraz cykl utworów fortepianowych dla dzieci. Skomponował także utwór Pożegnanie Mikesa na chór oraz orkiestrę, a także komedię muzyczną z tekstem opartym na dziele Samu Fényesa Dziedzic Pereszleny, której premiera okazałą się porażką i kompozycja ta została wystawiona zaledwie sześć razy przed zniknięciem z afisza.
Rosnąca popularność operetek oraz raczej umiarkowane sukcesy wczesnych kompozycji przekonały Kálmána do skomponowania jego pierwszego utworu tego typu - operetki Manewry jesienne (oprócz wersji węgierskojęzycznej tj. Tatárajárás, wystawiona była także po niemiecku pod tytułem Ein Herbstmanöver oraz po angielsku - The Gay Hussars i Autumn Manoeuvres) z 1908 roku. Autorami libretta do węgierskiej, pierwotnej wersji operetki byli węgierscy libreciści Karl von Bakonyi oraz Andor Gábor. Fabuła operetki opowiada o historii węgierskiego huzarskiego oficera Lörenthyego, który podczas jesiennych manewrów wojskowych znalazł się nieopodal zamku należącego niegdyś do jego przodków. Obecnie zamek ten jest własnością baronowej Rizy, która odziedziczyła go po śmierci męża barona von Marbacha. Huzarski porucznik niegdyś zakochał się w niej z wzajemnością, ale mimo tego poślubiła ona wspomnianego wpływowego barona. Podczas balu wydanego na zamku, skoszarowany oddział ponosi klęskę. Lörenthy bierze na siebie odpowiedzialność za te wydarzenia. Mimo licznych przeciwności losu, ostatecznie wszystko się układa: Lörenthy poślubia ukochaną baronową, przyjmując swój rodzinny zamek jako posag. Dzieło te odniosło ogromny sukces nie tylko w całej Europie (operetka została wystawiona aż 265 razy w samym Wiedniu) ale również w Stanach Zjednoczonych. Po tym sukcesie, będącym swoistą zapowiedzią jego błyskotliwej kariery, młody kompozytor wyjechał do Wiednia, gdzie zamieszkał.
Valse lento z operetki Klęska Tatarów w wykonaniu Orkiestry Symfonicznej Węgierskiego Radia i Telewizji. Dyrygent: László Makláry.
Młody Imre Kálmán na fotografii wykonanej w 1909 roku.
Jego druga operetka, Weteran miała swoją premierę w 1910 roku. Autorem libretta do tego dzieła był Károly von Bakonyi, jak się okazało główny autor niepowodzenia operetki – krytycy w recenzjach zwracali uwagę na kiepską jakość tekstu. Rok później we Wiedniu w 1911 roku wystawiono jej niemieckojęzyczną wersję Der gute Kamerad, poprawioną przez samego Victor Léona, słynnego współpracownika Ferenca Lehára. Jak się okazało nawet interwencja tego wybitnego librecisty nie pomogła i utwór wkrótce zniknął z repertuaru teatrów muzycznych. Rok później, 11 października 1912 roku, swoją premierę w wiedeńskim Johann-Strauss Theater miał Król Skrzypków. Był to bardzo udany utwór, a zarazem pierwsza operetka tego kompozytora napisana specjalnie dla wiedeńskiej publiczności. Dzieło te, pełne charakterystycznie wiedeńskiej muzyki, zawierało libretto autorstwa Juliusa Wilhelma oraz Fritza Grünbauma, opisujące dzieje cygańskiego skrzypka. Inspiracją do stworzenia tego tekstu była historia prawdziwego skrzypka i kompozytora Paliego Rácza, żyjącego w latach 1815-1885. Niedługo po premierze operetka osiągnęła zawrotną liczbę 300 przedstawień i tak jak debiutanckie Manwery jesienne, wkrótce była popularna w całej Europie i w Stanach Zjednoczonych. Krytycy bardzo docenili Króla skrzypków, wskazując na genialną oraz niezwykle melodyjną warstwę muzyczną dzieła oraz świeżość całości.
Walc Wiejskie dzieci oparty o melodie z operetki Król skrzypków z 1912 roku, w świetnym wykonaniu Symfoników Berlińskich pod batutą sławnego dyrygenta i kompozytora Roberta Stolza. Walc zawiera m.in. piękną melodię z arii O komm mit mir, ich tanz mit dir ins Himmelreich hinein (Och chodź ze mną, zatańczę z Tobą aż do raju).
Kálmán kontynuował komponowanie do pierwszej wojny światowej, kończąc w 1912 roku dwie zapomniane dzisiaj operetki: Niebieski dom wystawiony w Londynie pod koniec października 1912 roku oraz Małego Króla mającego swą premierę we Wiedniu miesiąc później. Niestety klimat Wiednia zmienił się gwałtownie wraz z rozpoczęciem Wielkiej Wojny. Wiele teatrów w Europie, w tym w Wiedniu, zostało tymczasowo zamkniętych. Wraz z planowanym ponownym otwarciem Teatru an der Wien jesienią 1914 roku, Kálmán przerwał pracę nad nowymi operetkami i przerobił jeden ze swoich wcześniejszych utworów - Weterana. Dodał do operetki nową muzykę, zmienił postacie i dodał szczęśliwe zakończenie, dzięki czemu operetka była bardziej przystępna dla odbiorców znoszących pełen okropieństw, trudny czas wojny. Wystawiona pod nowym tytułem Gold gab ich für Eisen (Dałem złoto za żelazo) odświeżona wersja niezbyt popularnego dzieła, odniosła tak samo jak pierwowzór jedynie niewielki sukces.
W 1915 roku Kálmán wyjechał do Bad Ischl, miejsca bardzo popularnego wśród artystów, z zamiarem dokończenia operetki Księżniczka czardasza. W tym samym roku dotarła do niego tragiczna wiadomość o śmierci jego starszego brata, Béli. Ta strata w życiu Kálmána była pierwszą z wielu które uderzą w niego w przyszłości. Przed ukończeniem Księżniczki czardasza Kálmán skomponował swoją węgierską operetkę Zsuzsi kisasszony, która miała swoją premierę na początku 1915 roku. Tytułowa Zsuzsi to wiejska dziewczyna, która ucieka do Budapesztu razem ze sławnym śpiewakiem Falsettim. Wkrótce jednak poszła po rozum do głowy i wraca do rodzinnego domu, aby z ponownie żyć u boku swojego ukochanego. Interesującym jest fakt, że operetka ta trafiła prosto na Broadway zamiast podążać tradycyjną trasą przez europejskie stolice.
17 listopada 1915 roku, nadeszła długo oczekiwana przez kompozytora chwila, swoją premierę we wiedeńskim Johann-Strauss Theater miała operetka Księżniczka czardasza -magnum opus Imre Kálmána z librettem autorstwa Leo Steina i Béli Jenbacha. Jest to niewątpliwie jedna z najbardziej udanych operetek wszechczasów. Libretto operetki opisuje historię Sylvii Varescu, tytułowej księżniczki czardasza, znanej śpiewaczki kabaretowej, zakochanej w księciu Edwinie von Lippert-Weylersheim. Edwin odwzajemnia uczucia Sylvii i planuje za nią wyjść. Jego rodzice nie chcą jednak zgodzić się na ślub księcia z tytułową szansonistką, gdyż jest on zaręczony od kilku lat z hrabianką Stasi. Mimo rozmaitych przeciwności losu cała historia kończy się szczęśliwie dla zakochanej pary. Operetka ta rozprzestrzeniła się po całym świecie w ekspresowym tempie. W samym wspomnianym, niezwykle szczęśliwym dla kompozytorów operetkowych wiedeńskim teatrze wystawiono ją ponad 500 razy (to właśnie tam premierę miała słynna operetka Paganini Ferenca Lehára, wiele dzieł Richarda von Goldbergera czy wspomniany wcześniej Król Skrzypków). Powstało szereg wersji tej operetki i jest ona po dziś dzień niezwykle popularna.
Nagranie całości polskiej wersji trójaktowej operetki Księżniczka czardasza, najwybitniejszego dzieła Imre Kálmána w wykonaniu orkiestry Opery Krakowskiej pod batutą Tomasza Lidy. W roli tytułowej księżniczki czardasza - Bożena Zawiślak-Dolny.
. W ciągu następnych siedmiu lat Kálmán skomponował zaledwie dwie operetki, ale obie były bardzo dobrze przyjęte przez publiczność. Dziewczę z Holandii z 1920 roku oraz Bajaderę wystawioną rok później w Carl-Theater w Wiedniu. Bajadera zapoczątkowała długą i owocną współpracę z liberalistami Juliusem Brammerem i Alfredem Grünwaldem, którzy zastosowali w niej przerobione libretto pochodzące ze sławnej operetki Studenta żebraka Karla Millöckera. Kálmán skomponuje pięć operetek w drodze współpracy z tą dwójką, w tym niektóre z jego najbardziej udanych dzieł: Hrabinę Maricę, Księżniczkę cyrkówkę, Księżną Chicago oraz Fiołka z Montrmarte.
W 1924 roku odbyła się premiera drugiej najwybitniejszej operetki Kálmána, Hrabiny Maricy. Operetka zadebiutowała 28 lutego w Theater an der Wien. Premiera była gigantycznym sukcesem kompozytora. Hrabina Marica do dziś cieszy się tym samym uznaniem publiczności, urzekając pięknem melodii, wspaniałą orkiestracją, mnogością intryg miłosnych i świetnym librettem. Bogata piękność, tytułowa Marica przybywa do swojej dawno nieodwiedzanej posiadłości na Węgrzech. By pozbyć się natrętnych zalotników, ogłasza swe zaręczyny z Kolomanem Zsupánem. Wybranek nie będzie mógł uczestniczyć w przyjęciu, jakie Marica wydaje z tej okazji, z prostego powodu – mężczyzna został przez nią wymyślony. Marica wzięła imię wyimaginowanego mężczyzny ze sławnej operetki Baron cygański autorstwa Johanna Straussa II. Tymczasem na zaręczynowym przyjęciu niespodziewanie pojawia się narzeczony, wspomniany wcześniej baron Koloman - bogaty ziemianin z Varaždin, który dowiedziawszy się o całej sprawie z gazety, przyjechał skorzystać z niecodziennej okazji… Niemal każdy fragment tegoż arcydzieła, od uwertury, poprzez słynny duet Maricy i Żupana Ach, jedź do Varaždin aż po finał, stał się wielkim hitem.
Uwertura do operetki Hrabina Marica w wykonaniu orkiestry Symphonie Orchester Graunke. Dyrygent: Willy Mattes
Słynny duet Maricy i Żupana Ach, jedź do Varaždin z operetki Hrabina Marica w wykonaniu Iwony Tober, Dariusza Stachury oraz krakowskiej Orkiestry Straussowskiej Obligato. Dyrygent: Jerzy Sobeńko.
Następne lata były dla Kálmána wybitnie pracowite. Premiera świetnie przyjętej Księżniczki cyrkówki odbyła się w Wiedniu w 1926 roku, a dwa lata później wystawiona została operetka Księżna Chicago. Warstwa muzyczna tego ostatniego dzieła została skomponowana w znacznej mierze pod wpływem inspiracji jazzem, gatunkiem powstałym na początku XX wieku w Nowym Orleanie, mieście położonym na południu Stanów Zjednoczonych. Ten muzyczny eksperyment, łączący amerykańskość z typowo wiedeńską melodyjnością i lekkością, został dobrze przyjęty przez publiczność, osiągając imponujący wynik 372 przedstawień.
Wiązanka utworów pochodzących z operetki Księżna Chicago w wykonaniu Ballroom Orchestra pod batutą Zdenka Machacka.
W 1930 roku premierę miała niezbyt udana operetka Fiołek z Montrmarte. W dziele tym można zauważyć bardzo widoczny wpływ twórczości Ferenca Lehára, który pod koniec lat dwudziestych zaczął komponować dzieła o poważnym i dramatycznym charakterze (jak np. Fryderyka z 1928 roku). W 1931 roku Kálmán napisał muzykę do swojej pierwszej i jedynej filmowej operetki, Ronny, która cieszyła się powodzeniem w Niemczech, Austrii, Francji i Stanach Zjednoczonych. Rok później swoją premierę miała kolejna operetka Diabelski jeździec, z librettem autorstwa słynnych berlińskich librecistów - Rudolfa Schantzera i Ernsta Welischa. Akcja operetki, rozgrywająca się w dziewiętnastowiecznym Wiedniu oraz Pressburgu, dotyczy historii węgierskiego oficera hrabiego Sandora, zakochanego w córce swojego rywala księcia Metternicha. Kobieta odwzajemnia uczucia Sandora, jednakże jej ojciec chce, aby dziewczynę poślubił syn księcia Monako, książę Karl, który z kolei jest zakochany w tancerce... Premiera Diabelskiego jeźdźca miała miejsce w marcu 1932 roku na scenie Theater an der Wien i była to ostatnia wiedeńska premiera Kalmana.
Polskojęzyczna wersja Arii Sandora z operetki Diabelski jeździec w wykonaniu Huberta Stolarskiego w Państwowym Teatrze Komedii Muzycznej w Petersburgu.
Dwóch gigantów operetki: Imre Kálmán wraz z Ferencem Lehárem na fotografii wykonanej we Wiedniu w 1932 roku.
W ciągu następnych kilku lat, z powodu rosnącego napięcia politycznego w Europie, działalność kompozytorska Kálmána zwolniła. Premiera jego kolejnej operetki, nieudanej Cesarzowej Józefiny miała miejsce 18 stycznia 1936 roku w Zurychu. Niesławne antyżydowskie ustawy norymberskie, uchwalone rok wcześniej przez niemiecki Reichstag zamknęły przed Kálmánem możliwość wystawiania swoich dzieł na scenach niemieckich. Po Anschlussie Austrii do III Rzeszy, odrzuciwszy ofertę uznania go przez władze za „honorowego aryjczyka”, Kalman wyemigrował do Paryża w 1938 roku, a dwa lata później wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie osiadł na krótko na Manhattanie. Następnie przeprowadził się do Los Angeles, gdzie zawarł umowy na wersje filmowe kilku swoich operetek. Niebawem wrócił do Nowego Jorku, gdzie prowadził swoje utwory podczas koncertów na żywo oraz w trakcie audycji radiowych. Podczas pobytu w tym kraju Kálmán poznał takich kompozytorów, jak Erich Wolfgang Korngold czy Oscar Straus, autor sławnej operetki Czar walca.
W 1943 roku Imre Kálmán współpracował ze słynnym librecistą Lorenzem Hartem oraz Paulem Gallico przy operetce Miss Underground, która z powodu przedwczesnej śmierci Harta nigdy nie została wyprodukowana. W 1945 roku do węgierskiego kompozytora dotarły straszne wieści z Europy – jego dwie młodsze siostry, Ilona oraz Emilia, zostały wywiezione i zamordowane w obozach koncentracyjnych. Te druzgocące wieści poskutkowały jego pierwszym atakiem serca. Wkrótce wyzdrowiał i wznowił komponowanie. W tym samym roku w Nowym Jorku miała premierę operetka Marinka, która utrzymała się na afiszu przez pięć miesięcy. Warto wspomnieć, że podczas swojego pobytu w Stanach Zjednoczonych, ten wybitny i cieszący się międzynarodowym uznaniem węgierski kompozytor, uzyskał dwa honorowe doktoraty: na nowojorskim College of Music oraz Columbia University.
W 1948 roku wrócił na Stary Kontynent i zamieszkał w Paryżu. Następnie przebywał we Wiedniu, aby w 1951 roku ponownie osiąść w Paryżu. Imre Kálmán nie dożył premiery swojej ostatniej operetki Arizona Lady. Zmarł we francuskiej stolicy 30 października 1953 roku. Po jego śmierci muzykę do operetki dokończył jego syn Charles (1929-2015), który odziedziczył talent kompozytorski po ojcu. Genialny Imre Kálmán został pochowany na Cmentarzu Centralnym we Wiedniu, miejscu spoczynku innych gigantów muzyki klasycznej takich jak m.in. Ludwig van Beethoven, Johannes Brahms, Christoph Willibald Ritter von Gluck, Robert Stolz czy Johann Strauss II.
Budynek Muzeum Imre Kálmána znajdującego się w rodzinnym mieście kompozytora Siófok, położonym na południowym brzegu Balatonu.
Pomnik Imre Kálmána w Siófok, autorstwa węgierskiego rzeźbiarza Gábora Veresa, znajdujący się przy ulicy Nagymező w Budapeszcie. Pomnik został odsłonięty 20 października 2007 roku przed Budapeszteńskim Teatrem Operetki z okazji 125 rocznicy urodzin kompozytora.
Rozwój stylu kompozytorskiego Imre Kálmana można podzielić na trzy okresy. Na jego najwcześniejsze dzieła sceniczne największy wpływ wywarły cygański folklor oraz tradycyjna muzyka węgierska. Po zamieszkaniu na stałe w Wiedniu natychmiast dostosował się on do standardów wiedeńskiej operetki, ustanowionej przed nim przez takich mistrzów jak Johann Strauss II, Franz von Suppé, Richard Heuberger Carl Michael Ziehrer czy Ferenc Lehár (to właśnie gigantyczny sukces Wesołej wdówki Lehára zainteresował młodego Imre operetką). Na początku lat dwudziestych XX wieku zainteresował się w znacznym stopniu kulturą amerykańską, w szczególności jazzem. Inspiracja tym gatunkiem była widoczna we wielu jego późniejszych operetkach (m.in. w Księżnej Chicago czy dokończonej po śmierci kompozytora Arizona Lady). Jednakże jego wszystkie najbardziej udane dzieła operetkowe zawierały liczne elementy węgierskie. Nawet w swojej ostatniej operetce Arizona Lady, której akcja dzieje się na ranczo w Arizonie w latach dwudziestych XX wieku, główna bohaterka dzieła Lona Farrell jest z pochodzenia Węgierką.
Preriowa pieśń z pierwszego aktu operetki Arizona Lady w wykonaniu Orchester des Bayerischen Rundfunks oraz.Wernera Schmidta-Boelcke, Mady Rahl, Fritza Raspa, Ernsta Fürbringera, Herberta Groha i Brigitte Miry.
Kálman wykorzystywał cały potencjał brzmieniowy orkiestry, często dodając rzadziej spotykane w operetkach instrumenty muzyczne dla podkreślenia charakteru dzieła jak m.in. czelesta, tam-tam, cymbały, banjo oraz tradycyjny węgierski instrument dęty tárogátó, będący rodzajem klarnetu. Ten ostatni instrument, o którym wspominają źródła pochodzące z XV wieku, był swoistym symbolem węgierskiej arystokracji i jednocześnie symbolem antyhabsburskiego powstania o niepodległość Węgier w latach 1703–1711. Przywódcą tego zakończonego klęską zrywu został magnat i ówczesny książę Siedmiogrodu, Franciszek II Rakoczy, mianowany księciem Węgier w 1705 roku. Z powodu symbolicznego, antyhabsburskiego znaczenia instrumentu jego używanie zostało zabronione przez władze.
Wiele dzieł Kálmana począwszy od jego pierwszej operetki, Klęska tatarów zawiera czardasza, który w latach trzydziestych XIX wieku zaczął zastępować verbunkosa jako główny węgierski taniec narodowy, popularny wśród wszystkich klas społecznych. Wkrótce był już powszechnie używany przez kompozytorów takich jak m.in. Leo Delibes (Coppelia), Aleksander Głazunow (Raymonda) czy Johann Strauss II (Kopciuszek, Zemsta nietoperza) w baletach oraz operetkach, zarówno jako taniec charakterystyczny jak i taneczna stylizowana forma muzyczna. Jednym z najznakomitszych czardaszy skomponowanych przez Kálmána jest ten zawarty w finale pierwszego aktu operetki Hrabina Marica, gdzie występuje w formie pięknej arii śpiewanej przez tytułową bohaterkę.
Czardasz z pierwszego aktu operetki Hrabina Marica w wykonaniu Barbary Nieman.
Nawet gdy kompozytor ten nie komponował charakterystycznie węgierskich muzycznych form tanecznych, nie unikał nasycania swojej muzyki wyraźnym charakterystycznie węgierskim brzmieniem. Podczas swojej młodości w Siófok oraz studenckich lat w Budapeszcie spotykał się codziennie z szalenie popularną operetką wiedeńską. Każdy kompozytor tworzący w tym gatunku musiał zrozumieć, że publiczność ma obsesję na punkcie walca i jeśli lekkie dzieło sceniczne ma odnieść sukces, to musi zawierać ono właśnie tę muzyczną formę taneczną. Imre Kálmán był kompozytorem niesłychanie uniwersalnym oraz kreatywnym, lecz wspólnym punktem praktycznie wszystkich operetek Imre Kálmána był tradycyjny walc wiedeński.
Walc z drugiego aktu operetki Księżniczka czardasza w świetnym wykonaniu Philharmonia Hungarica pod batutą wybitnego węgierskiego dyrygenta i kompozytora Antala Dorátiego.
Oprócz walca i wcześniej wspomnianego czardasza, Kálmán wykorzystał również popularne marsze oraz tradycyjny podniosły taniec węgierskiej arystokracji – palotás, przeżywający swój rozkwit w XIX wieku dzięki twórczości wybitnych węgierskich kompozytorów jak m.in. Zoltán Kodály, Ferenc Erkel (słynny palotás z trzeciego aktu opery Hunyadi László z 1844 roku) czy Márk Rózsavölgyi. W pierwszej połowie XX wieku palotás był z wielkim sukcesem wykorzystywany przez węgierskich kompozytorów operetkowych. Ferenc Lehár użył go m.in. w finale I aktu jego arcywęgierskiej operetki Skowronek, a Imre Kálmán w trzecim akcie operetki Diabelski jeździec.
Grand Palotás de la Reine z trzeciego aktu operetki Diabelski jeździec Imre Kalmana, w wykonaniu Staatskapelle Dresden pod batutą Christiana Thielemanna.
Adam Bielecki
Bibliografia:
- Grun, B., Dzieje operetki, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1974
- Kydryński, L., Przewodnik operetkowy, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1984
- Kydryński, L., Usta milczą dusza śpiewa. Opowieść o życiu i twórczości Franciszka Lehára. Wydawnictwo Radia i Telewizji, Warszawa 1992
- Melitz, M., Przewodnik po operetkach, Wydawnictwo Globus, Berlin 1917
- Traubner, R., Operetta: A Theatrical History, Routledge, 2003
- http://emlekhaz.konyvtar-siofok.hu/?p=the-biography-of-emmerich-kalman
- http://www.musiques-regenerees.fr/GhettosCamps/Kulturbund/KalmanEmmerich/KalmanEmmerich.html
- https://www.josef-weinberger.com/operas-operetta/opera/teufelsreiter-der.html