W piątek w Szerokiej, obecnie dzielnicy Jastrzębia-Zdroju, uroczyście odsłonięto pomnik Henryka Sławika, który za ratowanie Żydów podczas drugiej wojny światowej został pośmiertnie w 1990 roku uhonorowany tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata przez izraelski instytut Jad Waszem. Z racji swoich zasług w ratowaniu ludzi podczas wojny nazywany jest „śląskim Schindlerem” albo „polskim Wallenbergiem”.
Fot. MS
Pomnik ma formę ławki-postumentu. Ławeczka usytuowana jest w taki sposób, by uwieczniony na pomniku Henryk Sławik spoglądał w kierunku domu, w którym się wychował. Jak czytamy na stronie internetowej miasta Jastrzębie-Zdrój za koncepcję całego pomnika odpowiedzialne było Biuro Projektowe A1. Samą rzeźbę zaprojektowało Studio Rzeźby Jagenemeer, prowadzone przez absolwentów toruńskiego ASP.
Pomnik odsłoniły prezydent Jastrzębia-Zdroju Anna Hetman oraz zastępczyni Konsula Generalnego Węgier w Krakowie Márta Ritecz-Sekuli. Fot. MS
Henryk Sławik – powstaniec śląski, dziennikarz, działacz społeczny i samorządowy – po wybuchu drugiej wojny światowej przedostał się przez Rumunię na Węgry. Został prezesem Komitetu Obywatelskiego ds. Opieki nad Uchodźcami Polskimi na Węgrzech. We współpracy z delegatem węgierskiego rządu ministrem Józsefem Antallem podczas wojny wystawiał fałszywe dokumenty, które uratowały życie m.in. tysiącom uciekających z Polski Żydów. Pomógł również utworzyć – przy współpracy z węgierskim duchowieństwem – sierociniec dla żydowskich dzieci w Vácu pod Budapesztem. Oficjalnie ochronka działała pod szyldem sierocińca dla dzieci polskich oficerów. Szacuje się, że m.in. wyrabiając dokumenty na podstawie wystawianych przez duchownych fałszywych metryk chrztu, pomógł uratować życie prawie 30 tys. polskim uchodźcom, w tym wielu tysiącom polskich Żydów.
Polski bohater drugiej wojny światowej po wkroczeniu Niemców na Węgry w lipcu 1944 roku przeszedł do działalności konspiracyjnej. Aresztowany i zamordowany pod koniec sierpnia 1944 roku w obozie koncentracyjnym Gusen I (Mauthausen).
W 2010 roku prezydent Lech Kaczyński odznaczył Sławika najwyższym polskim odznaczeniem – Orderem Orła Białego. József Antall otrzymał wówczas pośmiertnie Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski. 8 listopada 2016 roku w Dolince Szwajcarskiej w Warszawie – przy wsparciu finansowym Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych – odsłonięto pomnik bohaterów Henryka Sławika i Józsefa Antalla. 26 czerwca 2017 roku marszałek Sejmu Marek Kuchciński wraz z przewodniczącym Zgromadzenia Narodowego Węgier László Kövérem odsłonili pomnik-ławeczkę na placu Gyoergya Goldmanna w Budapeszcie. – To dwaj wielcy bohaterowie i dwaj wielcy sprawiedliwi – zauważył wówczas marszałek Kuchciński. 22 marca 2018 roku Sejm RP przyjął przez aklamację uchwałę w sprawie uczczenia Henryka Sławika.
Pod koniec czerwca 2021 roku, na zakończenie odbywającego się w Katowicach szczytu premierów państw Grupy Wyszehradzkiej, hołd Henrykowi Sławikowi i Józefowi Antallowi oddali przy katowickim pomniku obu bohaterów premierzy Polski i Węgier Mateusz Morawiecki i Viktor Orbán.
Premier Mateusz Morawiecki (drugi z lewej), szef rządu Węgier Viktor Orbán (z lewej) oraz dowódca Garnizonu Bytom ppłk Grzegorz Gdula (drugi z prawej) składają kwiaty przed pomnikiem Henryka Sławika i Józsefa Antalla. Fot. Łukasz Gągulski / PAP
(JAP)