W wieku 89 lat zmarła Dana Němcová, czechosłowacka psycholog, polityk, jedna z pierwszych sygnatariuszek Karty 77 oraz późniejsza rzeczniczka Karty 77. Na przełomie lat 70. i 80. została skazana przez komunistyczne władze za „próbę obalenia republiki”. W 1988 roku założyła Czechosłowacki Komitet Helsiński, a po aksamitnej rewolucji zdobyła mandat do Zgromadzenia Federalnego.
Dana Němcová. Fot. Ondrej Deml/PAP/CTK
Dana Němcová wraz z mężem Jiřím Němcem, wybitnym działaczem inteligencji katolickiej, tłumaczem i filozofem w połowie lat 70. byli głównymi postaciami antykomunistycznego ruchu oporu w Czechosłowacji. Słynące z niezwykłej odwagi małżeństwo zajmowało się między innymi kolportowaniem zakazanej przez komunistyczny reżim literatury katolickiej, utrzymywało również relacje z polskimi środowiskami konserwatywnymi, w tym z osobami związanymi z takimi pismami jak „Znak”, „Więź” i „Tygodnik Powszechny”.
– Byli rodzicami czeskiego undergroundu. Przewijało się tu środowisko młodych pisarzy, muzyków, malarzy – wspominał kilka lat temu Andrzej Jagodziński, cytowany przez portal zwrot.cz. Dana Němcová po wydarzeniach praskiej wiosny na krótko wyemigrowała do Austrii. Do Pragi wróciła już po trzech miesiącach. W latach 70. współorganizowała występy undergroundowego zespołu Plastic People of the Universe – symbolu czeskiej opozycji wobec socjalistycznego rządu – którego koncerty były brutalne rozpędzane przez milicjantów (członków zespołu regularnie aresztowano i bito). Dana Němcová organizowała również protesty przeciwko uwięzieniu muzyków oraz niszczeniu przez socjalistyczne władze domów, w których muzycy występowali.
Dana Němcová w 1977 roku była jedną z pierwszych sygnatariuszy Deklaracji Karty 77, czyli niezależnej inicjatywy łączącej środowiska chrześcijańskie i liberalne, zrzeszającej ludzi, którzy sprzeciwiali się ciągłemu naruszaniu przez komunistyczne władze powszechnie obowiązujących praw człowieka (jej rzecznikami początkowo ustanowiono Václava Havla, Jana Patočkę i Jiříego Hájka, a następnie Danę Němcovą).
Matka siedmiorga dzieci była również współzałożycielką Komitetu Obrony Niesłusznie Prześladowanych (VONS), organizacji pomagającej ofiarom komunistycznej niesprawiedliwości. Ona sama była za swoją działalność prześladowana przez komunistyczne władze. Wielokrotnie zatrzymywana, przesłuchiwana i szykanowana. W ramach represji władze pozwoliły jej – mimo wykształcenia psychologicznego – pracować jedynie w takich zawodach jak sprzątaczka czy gospodyni. Była również więziona i skazana za „próbę obalenia republiki”.
W 1988 roku założyła Czechosłowacki Komitet Helsiński. Po aksamitnej rewolucji zdobyła mandat do Zgromadzenia Federalnego. W 1993 roku została współzałożycielką poradni dla uchodźców Czeskiego Komitetu Helsińskiego. Była również przewodniczącą rady nadzorczej Komitetu Dobrej Woli Olgi Havlovej, organizacji, która pomaga osobom niepełnosprawnym, porzuconym dzieciom, osobom starszym oraz chorym.
Źródło: Twitter
Po zmianie ustroju za swoją działalność opozycyjną została wyróżniona licznymi nagrodami. „Zgodnie z konstytucją, zgodnie z prawem międzynarodowym, nie robiliśmy nic nielegalnego, chociaż sądzono nas za działalność wywrotową w republice i nie wiem za co jeszcze” – mówiła w wywiadzie dla portalu DenikN.cz, podkreślając, że dzięki życiu w zgodzie z własnymi wartościami nigdy nie musiała okłamywać dzieci. „Strach jest drogą do piekła” – przekonywała dziennikarzy.
(JAP)