Trzydzieści trzy lata temu – 15 lutego 1991 roku – prezydenci Polski i Czechosłowacji oraz premier Węgier podpisali w Wyszehradzie Deklarację o współpracy Czeskiej i Słowackiej Republiki Federacyjnej, Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Węgierskiej w dążeniu do integracji europejskiej. Grupa Wyszehradzka pomogła nie tylko w rozwoju współpracy regionalnej, lecz także w integracji z Unią Europejską oraz NATO.
Szczyt w węgierskim Wyszehradzie, 15 lutego 1991 roku. Trójstronne spotkanie prezydenta Polski Lecha Wałęsy, prezydenta Czechosłowacji Václava Havla oraz premiera Węgier Józsefa Antalla. Fot. PAP/Jan Morek
Miejsce spotkania delegacji mających stworzyć zrzeszenie o nazwie Trójkąt Wyszehradzki zostało starannie dobrane. To właśnie w Wyszehradzie w 1335 roku, a także w 1338 roku spotykali się królowie Węgier, Polski oraz Czech.
Podczas szczytu w roku 1991 prezydenci Polski i Czechosłowacji oraz premier Węgier podpisali na zamku w Wyszehradzie Deklarację o współpracy Czeskiej i Słowackiej Republiki Federacyjnej, Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Węgierskiej w dążeniu do integracji europejskiej. Delegacje z krajów Trójkąta Wyszehradzkiego wyraziły również zgodę na rozwiązanie w bliskiej przyszłości RWPG oraz Układu Warszawskiego. Uzgodniono, że celem współpracy regionalnej będzie dążenie do pełnego przywrócenia suwerenności, demokracji i wolności oraz budowa demokracji parlamentarnej, a także przejście na gospodarkę rynkową.
Tzw. Trójkąt Wyszehradzki po rozpadzie Czechosłowacji 1 stycznia 1993 roku przekształcono w Grupę Wyszehradzką (V4), którą tworzą do dziś Polska, Węgry, Czechy oraz Słowacja.
Platforma współpracy regionalnej miała też pomóc w integracji z Unią Europejską oraz NATO. Ten kluczowy polityczny cel dla przyszłości krajów regionu udało się osiągnąć w ciągu dekady. 12 marca 1999 roku w miejscowości Independence w stanie Missouri Polska, Czechy i Węgry zostały oficjalnie przyjęte do NATO. Słowacja dołączyła do Sojuszu Północnoatlantyckiego 29 marca 2004 roku. Od 2004 roku wszystkie kraje V4 zostały również członkami Unii Europejskiej.
Od 1999 roku szczyty Grupy Wyszehradzkiej odbywają się cyklicznie kilka razy w roku: szefowie rządów państw V4 spotykają się co najmniej dwa razy w roku, a prezydenci co najmniej raz w roku.
Od 2000 roku istnieje także Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki, który ufundował ponad 2 tysiąca stypendiów oraz wsparł realizację ponad 6,5 tysiąca projektów organizacji pozarządowych, samorządów, naukowców i artystów w krajach Grupy V4, a także w krajach Partnerstwa Wschodniego oraz Bałkanów Zachodnich.
Rotacyjne przewodnictwo w Grupie Wyszehradzkiej dany kraj obejmuje 1 lipca i sprawuje je do 30 czerwca kolejnego roku. Obecnie przewodnictwo w V4 sprawują Czechy. Po raz ostatni Polska prezydencję w Grupie Wyszehradzkiej sprawowała od 1 lipca 2020 do 30 czerwca 2021 roku (wówczas obchodzony był jubileusz 30 lat współpracy wyszehradzkiej). Kolejne polskie przewodnictwo rozpocznie się 1 lipca 2024 roku i potrwa do końca czerwca 2025 roku.
(J)