Szczyt Parlamentarny Europy Śr-Wsch, Warszawa 5.06. 2019 otwarcie I panelu pt.:
Upadek komunizmu w Europie Środkowej i Wschodniej kształtowanie wspólnej pamięci historycznej
− Odrzucenie komunizmu w świadomości narodów.
− Środkowoeuropejska wspólnota doświadczeń z okresu Jesieni Narodów drogą sukcesu
− Czy wolność i suwerenność państw są wartościami nadal aktualnymi?
− Współpraca państw regionu gwarancją rozwoju i bezpieczeństwa
Temat pierwszego panelu naszych obrad został wybrany celowo. Upadek komunizmu jest z pewnością najważniejszym doświadczeniem historycznym całej Europy powojennej. To właśnie wtedy dokonały się fundamentalne przemiany, które ukształtowały współczesne oblicze naszej części Europy i jej państw.
Narody naszego regionu od zawsze wykazywały wielką dynamikę duchową w swoich ojczyznach i na emigracji. Przejawiała się ona w charakterystycznym podkreślaniu związku polityki z wartościami. Świadczą o tym postaci świętych władców oraz twórców państwowości i narodowej tożsamości państw Europy Środkowej i Wschodniej: św. Wacław w Czechach czy św. Stefan na Węgrzech, św. królowa Jadwiga w Polsce, św Kazimierz na Litwie oraz św. Jan Paweł II – papież, który związek ducha i polityki uczynił ważnym elementem swojego globalnego duszpasterstwa.
Właśnie taka perspektywa była ważną podstawą odrzucenia ideologii i ustroju komunistycznego. Odmienność wspaniałej kultury Europy Środkowej i Wschodniej okazała się dużo trwalsza niż reżim totalitarny.
Proces rozpadu bloku komunistycznego można rozpatrywać z kilku perspektyw:
1/ Pierwszą jest perspektywa państw i narodów, które doświadczały skutków komunizmu, czyli były bezpośrednimi uczestnikami przemian. Dla jednych, upadek komunizmu wiązał się z powstaniem własnej, samodzielnej państwowości. Dla drugich oznaczał odzyskanie suwerenności po latach dominacji obcych. Ale wszyscy przechodzili proces zmiany systemu.
Dzisiaj możemy sobie pogratulować odważnego przejścia przez ten trudny proces.
2/ Drugą perspektywą jest budowa nowego ładu w Europie Środkowej i Wschodniej. Nowe państwa powstały w oparciu o nowe porządki konstytucyjne, zorganizowały na nowo przestrzeń publiczną, wprowadziły nowe regulacje gospodarcze, a także zaczęły zmieniać ład społeczny oparty na własności prywatnej. Nastąpił także początek nowoczesnej polityki naszych państw. W regionie znów zyskał na znaczeniu model Europy Narodów, oparty na regule: maksimum różnorodności na minimum przestrzeni, co stało w całkowitej sprzeczności z komunistycznym modelem, dążącym do utrzymania minimum różnorodności na maksimum przestrzeni.
3/ Trzecia perspektywa ma charakter aksjologiczny. Jest to tworzenie się nowych postaw i światopoglądów postsowieckich. Wszyscy musieliśmy się odnieść do przeszłości komunistycznej. Jest to ważny czynnik kształtowania pamięci historycznej.
4/ Czwarta perspektywa dotyczy rozwoju społeczno-gospodarczego. Europa Środkowa i Wschodnia różniła się fundamentalnie w stosunku do reszty Europy pod względem poziomu rozwoju gospodarczego, ubóstwa czy bezrobocia. Dzisiaj, kiedy bezrobocie w Czechach czy Polsce jest jednym z najniższych w całej Unii zapomina sie jak wielkim problemem był brak pracy, brak perspektyw. Obalenie komunizmu zapoczątkowało wspólną drogę włączenia się gospodarek regionu do europejskich struktur gospodarczych. Wykorzystanie szans jakie daje wspólny rynek pozwoliło na znacznie szybszy rozwój. W 1990 roku PKB Europy Środkowej i Wschodniej stanowiło mniej niż polowe średniej UE, a w 2004 ledwie połowę. Dzisiaj, po 15 latach funkcjonowania w strukturach europejskich to aż 70%!
W kontekście naszych doświadczeń w polityce historycznej kładzie się nacisk na dwa elementy. Pierwszy - pokazywanie epoki komunizmu jako trudnego okres w historii, który nie może się powtórzyć. Drugi - wskazywanie, że upadek tego systemu w Europie był prawdziwym przełomem, swoistym kamieniem węgielnym, milowym krokiem w budowaniu nowych systemów politycznych. Wspomnienie komunizmu oraz wielkich przemian związanych z Jesienią Narodów, stanowią skarbnicę doświadczeń.
Możemy mieć różne oceny komunistycznej przeszłości naszych państw. Jednak jest ona traktowana jako wspólny mianownik, który sprawia, że pojawiające się dzisiaj niektóre wyzwania są podobne.
Do najważniejszych z nich zaliczyłbym współpracę na rzecz budowania bezpieczeństwa regionu, a także debatę wokół systemu wartości we współczesnej Europie, w tym znaczenie wolności obywateli i suwerenności państw. Są to kwestie najważniejsze, nad którymi warto pochylić się również i dzisiaj.
Bo wszystkie inne kwestie – chociażby gospodarcze i infrastrukturalne rozwijane są w oparciu o te zasadnicze.
W tym kontekście chciałbym życzyć owocnych obrad w duchu „jedności w różnorodności”.
Źródło: sejm.gov.pl